Tot 1872 bezat Nederland een gebied in West-Afrika, de ‘Nederlandsche Bezittingen ter kuste van Guinea’, nu Ghana. Eén van de laatste Nederlandse gouverneurs was Cornelis Johannes Marius Nagtglas (1814-1897). Hij was de broer van Frederik Nagtglas, bibliothecaris en conservator van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen.

Kees-Jan vertrok in 1851 als militair naar ‘Guinea’. Nagtglas’ carrière ging snel en in 1857 werd hij tot gouverneur benoemd. Hij zetelde in het Nederlandse bestuurscentrum in het kasteel Elmina aan de Goudkust. Om een goed beeld te krijgen van de Nederlandse bezittingen stuurde hij zijn ambtenaren het land in om dorpen of krommen, minutieus in kaart te brengen. Direct naast de Nederlandse bezittingen lagen de Engelse koloniën. De grenzen tussen beide delen vormden grote obstakels.
Nagtglas was om die reden voorstander van het ruilen van gronden. In 1862 ging hij met pensioen. Toen in 1865 de kwestie actueel werd, reisde hij op verzoek van de Nederlandse regering naar Londen en legde de basis voor een verdrag waarin de uitruil van gebieden en nieuwe grenzen werden vastgesteld.

In de praktijk leidde het tot grote onrust onder de bevolking. Om de toestand te normaliseren werd Nagtglas in 1869 gevraagd opnieuw gouverneur te worden. De situatie verbeterde door het aantreden van een nieuwe minister van Koloniën, die het gebied aan Groot-Brittannië wilde overdragen in ruil voor uitbreiding van het gezag op Sumatra. De overeenkomst werd in 1871 gesloten.
Dat was ook de tijd dat Nagtglas Elmina moest verlaten vanwege zijn gezondheid. Waarschijnlijk door bemiddeling van zijn broer Frederik is een deel van zijn persoonlijke archief en privé bezit aan het Zeeuwsch Genootschap geschonken.
Zijn brieven, notities, rapporten, kaarten en kranten zijn in de verzameling Handschriften opgenomen. De voorwerpen, waar onder goudgewichtjes, een stofgoudbalans en aardewerk uit gebied van de oude koninkrijken Ashanti, Akan en Dahomey, bevinden zich in verzameling Volkenkundige voorwerpen.

In 2017 zijn de voorwerpen en de handschriften van Nagtglas van het Zeeuws Genootschap aangewezen als beschermde cultuurgoederen volgens de Erfgoedwet. Andere delen uit zijn nalatenschap zijn te vinden in onder meer het Nationaal Archief, het Rijksmuseum, Naturalis en het Nationaal Militair Museum.

Literatuur: Zeeland jrg. 30 (2021) nr. 3, 121-130