Dossier: Een stukje van Biggy Stone eiland

De oudste stukken uit de collectie van het Zeeuws Genootschap hadden tot doel de rijkdom van Gods schepping in kaart te brengen. Rariteiten en zeldzaamheden uit de natuur waren hiervoor bij uitstek geschikt. Daarmee kon immers op eenvoudige wijze de rijkdom en grootsheid van de schepping in beeld worden gebracht. Kasten vol mineralen, gesteenten, dieren en schelpen toonden samen met opzienbarende objecten uit alle hoeken van de aardbol de leden als het ware de wereld in het klein. Mineralen en gesteenten stonden al vroeg in de belangstelling. Aanvankelijk waren dit vooral gepolijste blokjes en stukken met ingesloten ‘plaatjes’, waarbij het decoratieve karakter overheerste.
Tegen het eind van de eeuw raakte men meer geïnteresseerd in ruwe stukken steen waarin mineralen besloten lagen en richtte men zich meer en meer op de ontstaansgeschiedenis van onze planeet.

Het zal om die reden geweest zijn, dat Genootschapslid Adriaan François Lammens in oktober 1817 vanuit Paramaribo bij een uitvoerig verslag van zijn uitstapje naar de plantage Berg en Daal en de watervallen in de Surinamerivier een aantal gesteenten insloot.
Lammens, die in 1815 benoemd was tot lid van het gerechtshof in Paramaribo, was door het Genootschap tot buitenlands correspondent benoemd. Hij stuurde een kist met objecten naar Zeeland met de bedoeling te laten zien hoe rijk en interessant Suriname eigenlijk was. In de begeleidende papieren verbaasde hij zich erover dat ‘geen een Beminder der Natuurlijke historie en Scheykundige’ hier onderzoek kwam doen. Er was immers zo veel te zien.

Zo had hij tijdens zijn tocht over de rivier op maandag 14 oktober een groeve in de buurt van de plantage Worsteling Jacobs bezocht:

 ‘waar voor reekening van het Gouvernement de steenen worden gehaald om aan de fortificatien voor stortsteen te worden gebruikt; men boort een gat in de steen plaatst daar in een ijseren bout met een sleuf, deze en het gat worden vol buskruijd gegoten & met kleij toegesmeert, vervolgens met een sisser of lange swaveldraad aangestoken, wanneer een ijder sig verwijderd en het aangestoken bus kruijd de steen doet springen, de groote dus losgemaakte steenen worden met vuur zagt gemaakt en in kleijne verdeelt, om vervolgens naar hunne distinatie getransporteerd te worden, het bijgeloov der Slaven rigte hier hunne godsdienstige eerbewijsingen aan een seer groote worm boom genoegsaam op de kale rots geplant deszelfs ouderdom en aanzienlijke uitgebreijde kroon boesemde eerbied in, en in derzelfs nabuurschap op de hoogte van den alom met rots blokken en uitstekende punten besaaiden grond, had men een heerlijk uitzigt op de rivier; de Heeren die hier eens naar wilt zouden uitzien, waren niet gelukkig op hunne Jagt, en zodra alles weder aan boord van de tent en provisie boot was, roeiden wij de rivier verder op ...’

Iets verderop werd de tocht nogmaals onderbroken:

‘op eenige afstand van de Worstelinge Jacobs bevond sig een kleijne rots eyland Biggy Stone genaamd, waarop een enkele groep bomen van drie à vier in getal en 12 à 14 voet hoog groeien. Hier wierden wij volgens gebruik gedoopt, stapten uit de boot wanneer onzer stuurman Arabie een reeds bejaarden door zijne grijze hairen Eerbied inboezemende neger met de uiterste deftigheid en vriendelijkheid, over een ijder onzer, naar ons, een ruijme hoeveelheid water op het hoofd gestort te hebben, een zegen of wensch uitsprak; het was een tafereel een schilder waardig, hoe den deftigen Arabier deeze plegtigheid verrigte, terwijl roeiers mans en vrouwen op zijde van de aan de rots gemeerde booten in het water dartelden. Hij deed met het eerste glas bier dat hem gegeeven wierd eene libatie of plenging op de rots door hetzelve op drie plaatsen uit te storten, vervolgens dronk hij; geen der negers dronk zonder eenige druppelen bier op de steen te laten vallen, laat de geheele omtrek van deze rots blokken dertig roeden in den omtrek gehad hebben; na op deze schilderagtige plaats een half uur vertoefd te hebben, vertrokken wij ...’

Eén van de stenen die Lammens later naar Zeeland stuurde, was een stuk bruine granaat afkomstig van dit kleine, rotsachtige eilandje in de Surinamerivier.Daarnaast zond hij verschillende andere brokken waaronder een stuk kwarts en marmer van de plantage Berg en Daal naar Zeeland. Maar dat was niet alles, de lijst van bijbehorende stukken is lang en te vinden in Hs 3684, al is niet alles meer in de verzameling van het Genootschap terug te vinden. 

Twee stukken aardewerk op deze lijst kocht Lammens op 25 oktober toen hij op de terugweg een gehucht van de ‘Bokken of Bokkaneezen’ bezocht:

‘het was verbazend warm te meer daar het overal witsant was en geen schaduw met uitzondering van twee klijne streeken bos, daar wij wat schaduw hadden, de mans waren afwezig & de vrouwen niets minder dan bekoorlijk, dit volk heeft een flegmatiek beschroomd en misvormd voorkomen, kort, dik, buijkig met grove gelaatstrekken en sluyk haar dat zij somwijlen tot een aanzienelijke lengte laten groeien, bruijn van vel met roucou rood geverwdt, hebben in de ooren soms houte rolletjes, en door de onderste lip spellen steeken, met de punten naar buijten waards, de benen door het winden van dezelve in de eerste Jeugd even boven de voet en even onder de knie, tot een tengerheid gebragt, die met de massa vet die er boven op waggelt leelijk afsteekt. Schoon zij het voorkomen van luij hebben t niet die activiteyt als de bosnegers vertonen, bezitten zij meer industrie, schalen en potten worden door hun van kleij en gestote kool gemaakt, en zij weten die uit de hand zo rond, als onze pottenbakkers met hun wiel te maken, zij laten die vervolgens in de son drogen en roosten die, naar ze met roucou rood geverwt te hebben op het vuur […] Wij kogten het een en ander van hun.’  

Zijn uitstapje naar de binnenlanden had Lammens tot de conclusie gebracht dat Suriname in veel opzichten een aards paradijs was. Wie zijn verslag (Hs 5037) leest, begrijpt waarom.

Katie Heyning