Dossier: Nederlands-Belgische vereniging van vrienden van de medaille als kunstwerk

Société Hollandaise-Belge des Amis de la Médaille d’Art

Op 28 februari 1899 werd in Parijs de Société des Amis de la Médaille Française (SAMF) opgericht. Doel van deze vereniging was de promotie van de penningkunst door kunstenaars de mogelijkheid te bieden penningen te maken en te verspreiden. De vereniging liet de keuze voor het onderwerp en de uitvoering aan de kunstenaar, maar gaf wel een voorkeur aan allegorie als onderwerp en uitvoering in de vorm van een plaquette.

Verspreiding bleef beperkt tot de leden van de vereniging. Het doel was een ledental te bereiken van 500 leden. Helaas kwam men in het eerste jaar niet verder dan 284 leden, en in de daaropvolgende jaren daalde dat aantal alleen maar. De abonnementsprijs van 100 Franse francs, en een inschrijfgeld van nog eens 100 francs zou de geringe belangstelling kunnen verklaren; 100 francs was het maandloon van een gemiddelde arbeider. De vereniging zou tot 1910 bestaan. Doel was om minstens twee penningen per jaar uit te brengen. Dat aantal werd ruimschoots overschreden: in die twaalf jaar zijn in totaal 62 penningen uitgegeven.

Naar voorbeeld van deze vereniging werd in Brussel op 24 maart 1901 de Nederlands-Belgische Vereniging van Vrienden van de Medaille als kunstwerk, ofwel de Société Hollandaise-Belge des Amis de la Médaille d’Art, opgericht. Het bedrag voor een abonnement bij deze vereniging was een stuk lager dan bij de Franse evenknie: een bedrag van Bfr 25,- of ƒ 12,50 gaf jaarlijks recht op bronzen penningen geproduceerd door de vereniging. Voor het dubbele bedrag ontving een verenigingslid zilveren penningen, voor Bfr 75,- zowel zilveren als bronzen penningen. De Franse en de Belgische frank hadden ongeveer dezelfde waarde.

Het eerste jaar startte met vijftig leden. Het jaar daarop waren er al 165, waarvan tweederde deel Belgisch en eenderde deel Nederlands. In 1913 was het ledental de 300 gepasseerd. De hoeveelheid geproduceerde penningen bleef beperkt tot het aantal dat nodig was voor de leden van de vereniging. Het onderwerp voor de penning werd bepaald door een negenkoppig centraal bestuur dat voor een periode van drie jaar benoemd werd. Zij lootten ook twee kunstenaars uit, een met Belgische en een met Nederlandse oorsprong. Daarnaast bestond er per land een comité voor de sectie, bestaande uit drie leden die benoemd werden voor de periode van een jaar. Zij hield toezicht op het ontwerp, de goedkeuring daarvan en de uitvoering. De kunstenaar behield daarbij de grootst mogelijke vrijheid in het ontwerp. De in aanmerking komende Belgische kunstenaars waren in hoofdzaak zeer ervaren en oudere kunstenaars, terwijl de Nederlandse kunstenaars vaak veel jonger waren en wat innovatiever. Dit laatste viel beter in de smaak bij de Nederlandse leden. Voor de kwaliteit van het uiteindelijke resultaat maakte dit verschil niet uit.

In totaal zijn er in de periode 1901-1919 achtendertig verschillende penningen uitgegeven voor de leden. Namens het Zeeuws Genootschap was conservator Munten en Penningen Marie de Man ook enige tijd lid van de vereniging, wat heeft geresulteerd in de aanwezigheid van een aantal van deze penningen in de KZGW-collectie. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was de vereniging beperkt actief, in totaal zijn er in de periode 1914-1919 maar vier penningen uitgegeven. Het samenwerkingsverband tussen Nederlanders en Belgen bleef bestaan tot 1920. In België ging men daarna door met de Société des Amis de la Médaille d’Art tot de opheffing daarvan in 1954.

In Nederland werd in 1925 de nu nog steeds actieve Vereniging voor Penningkunst opgericht, die jaarlijks een penning uitgeeft voor zijn leden. Sinds 2022 kunnen leden kiezen tussen een conventioneel ontwerp voor een tweezijdig ronde penning en een meer innovatief ontwerp waarbij die ronde tweezijdige vorm ook losgelaten kan worden. Liefhebbers van beide stromingen worden hiermee tevredengesteld, terwijl toch ruimte bestaat voor nieuwe ontwikkelingen (https://penningkunst.nl).

Op wereldwijd niveau bestaat sinds 1937 de FIDEM (Fédération Internationale de la Médaille d’Art). Deze organisatie is actief in veertig landen, en organiseert elke twee jaar een congres en een tentoonstelling waarvoor deelnemende kunstenaars hun werk kunnen insturen (https://www.fidem-medals.org).

Rien Sanderse

Penningen uitgegeven door de Société Hollandaise-Belge des Amis de la Médaille d’Art :

Bron:

A.R. Buchet & J. Toussaint, Aperçu de la médaille en Belgique dans la première moitié du XXe siècle, Namen 2007