Dossier: Eva van ivoor

Ze is net acht centimeter lang, van ivoor en erg oud. Deze Eva, meer dan vier eeuwen geleden gebruikt als heft voor een mes, werd in de grond gevonden bij Heinkenszand. Ze kwam in het bezit van de burgemeester van die plaats, jhr. mr. C. van Citters, die het in 1870 aan het Genootschap schonk.

Lange tijd was ze een van de meer bescheiden schatten van het Genootschap, maar sinds 2016 kennen de meeste Middelburgers haar omdat ze tot veertien meter lang vergroot en goudkleurig op de markt als boegbeeld voor de nationale museumweek prijkte. 

Vroom of verleidelijk? Eva is bloot, ze is vrouw en volgens het verhaal in de Bijbel proeft Eva van de boom der kennis van goed en kwaad en verleidt ze Adam tot het nemen van een hapje appel, waarmee ook hij zijn onschuld verliest. Eva houdt de appel voor haar borst en bedekt haar geslacht met haar hand. Ze staat op het punt het paradijs te verlaten. Hoe Eva de wereld in kwam, blijft wat onduidelijk. In Genesis 1 staat dat God de mens naar zijn gelijkenis schiep, man en vrouw als gelijken. In Genesis 2 staat dat God een rib uit Adam haalde en die tot een vrouw maakte, maar in Genesis 1 schiep God de mens naar zijn beeld, man en vrouw schiep hij hen.

Sensuele vrouwfiguren kwamen in de kunst vaker voor, mannen ook. Blijkbaar ging er aantrekkingskracht uit van de spanning tussen moraal en ethiek. Er waren wel tegengeluiden te horen. Zo schrijft Erasmus in zijn Goddelijk Festijn dat hij in zijn tuin liever een Jezusbeeld heeft dan een beeld van ‘de schunnige Priapus’, terwijl dat toch in renaissancetuinen gebruik was om de vruchtbaarheid aan te moedigen. Erotisch, wijs, zedig of niet, de fraai gesneden Eva verwees in elk geval naar de Bijbel, en dat was belangrijk in de zestiende eeuw.

Veronica Frenks